Het verhaal

Niko Bellic, de protagonist, is een Oost Europese immigrant van dertig jaar, die voor zijn komst in Liberty City mee gevochten heeft in de Bosnische Oorlog. Hij komt naar Liberty City om de American Dream te beleven. Niko is daartoe aangespoord door zijn neef Roman Bellic, die hem e-mails had gestuurd dat hij een prachtig leven had met onder andere twee vrouwen en vijftien sportwagens. Echter daar aangekomen blijkt het allemaal een leugen te zijn en smeekt hij Niko om geld en hulp. In het eerste gedeelte van het spel krijgt Niko veel met Roman te maken, omdat het de enige persoon is die hij dan kent. Roman heeft veel schulden door een slecht lopend taxibedrijf en heeft problemen met heel wat mensen. Hij heeft de hulp nodig van Niko, maar door diens gewelddadige aanpak komt hij alleen maar meer in de problemen.

Nieuwe mogelijkheden

Grand Theft Auto IV heeft een aantal nieuwe mogelijkheden ten opzichte van de voorgaande GTA-spellen. Omdat Grand Theft Auto IV op een compleet nieuwe engine draait is de gameplay meer veranderd en uitgebreid dan bij eerdere spellen zoals GTA: Vice City en GTA: San Andreas die beide gebruik maakten van een aangepaste GTA: III-engine.

Algemeen

De protagonist, Niko is in tegenstelling tot CJ, de protagonist van Grand Theft Auto: San Andreas fysiek niet aanpasbaar (zijn hoofd- en gezichtshaargroei kunnen niet worden aangepast, evenals zijn spier- of vetmassa), maar hij kan wel verschillende kledingstukken dragen. Rockstar zei dat dit is gedaan omdat Niko's bewegingen en uitdrukkingen "precies kloppen" en het dus lastig was om 'lichaamsaanpassingen te implementeren'.[6] Gezondheid is niet meer te zien aan de hand van cijfers of een horizontaal levensbalkje, maar als een cirkel om de kleine kaart in de HUD linksonderin. Om weer op krachten te komen kan Niko, net als in GTA: San Andreas, iets eten of drinken, maar hij kan ook 911 bellen en vragen om een ambulance. Ze verzorgen Niko dan tegen betaling. Als Niko iemand moet vermoorden komt het aan op eigen inzicht, dit keer zijn er geen pijlen die het doel aanwijzen. Als Niko een moordopdracht krijgt dan wordt deze realistischer in beeld gebracht dan in de vorige GTA delen. Mogelijkheden zijn o.a. iemand uit een raam laten vallen of te executeren.

Gevechten

Het schieten op verschillende lichaamsdelen heeft daadwerkelijk een andere uitwerking. Als iemand bijvoorbeeld bovenaan een trap staat en hij wordt in zijn voet geschoten, dan zal hij voorover de trap af komen rollen. Voor het eerst is het ook mogelijk om dekking te zoeken. In plaats van rondrennen en in het wilde weg te schieten is het nu dus mogelijk om een doel gerichter te benaderen. De speler kan dekking zoeken achter alles wat van nut is. Wel is de dekking soms van korte duur, omdat bepaalde voorwerpen kapot kunnen worden geschoten. De shootouts met de politie zijn verbeterd, zo is het zaak goed dekking te zoeken en vliegen er spullen in het rond als ze geraakt worden door kogels. Als de speler een vuurwapen op mensen richt houden deze op een meer realistische wijze hun handen omhoog en deinzen terug. Ook proberen ze soms weg te rennen om buiten schot te blijven. Als een bestuurder van een auto wordt neergeschoten, dan kan deze met zijn hoofd op het stuur vallen, waardoor de claxon afgaat. Ook is er een kans dat diegene met zijn voet op het gaspedaal valt, waardoor de auto ongecontroleerd wegrijdt.

Politie

Wanneer de politie Niko achtervolgt kan hij hen te slim af zijn door in een zijstraatje snel van auto te wisselen om er ongemerkt vandoor te gaan. Als de speler een wanted level heeft komt er een blauw-rood flitsende cirkel op de mini-map, deze geven aan in hoeverre de politie de speler kan zien. Hoe hoger de wanted level is, hoe groter deze cirkels zijn, hoe verder de speler van de cirkel gaat, hoe minder de politie naar de speler op zoek gaat. Als de speler opnieuw gespot wordt ontstaat er dan een nieuwe cirkel waar de speler op dat moment is. Bij de tolpoortjes moet $5,- tolgeld worden betaald, doorrijden zonder betalen levert een wanted level op. De speler kan gearresteerd worden voor dronken rijgedrag. Als de speler door de politie wordt achternagezeten en een auto steelt, dan zal de politie ook snel een auto aanhouden en "in naam der wet" de auto gebruiken om de achtervolging te vervolgen.

Voertuigen

Bij het stelen van een auto zal Niko eerst een poging doen tot het direct openen van de deur, waarna hij zich klaar zal maken de deur te forceren en te kijken of de kust veilig is, het glas met zijn elleboog inslaan, het intrappen met zijn voet, of wanneer een groot wapen getrokken is met de kolf. Daarna opent hij de deur, door aan de binnenkant de door-lock te openen. Dit duurt langer dan in de eerdere spellen, maar het voegt wel realisme toe.

Beschadigingen aan auto's door botsingen zijn realistischer, zo kan de carrosserie helemaal indeuken. Als een auto over de kop gaat en op het dak terecht komt, knallen alle ruiten eruit. Een auto zal niet meer zo snel in brand vliegen en ontploffen, maar kan bijvoorbeeld dan niet meer starten. Als Niko met hoge snelheid met een voertuig tegen een obstakel botst, zal hij door de voorruit naar voren vliegen. Als Niko een politieauto steelt, kan de speler gebruik maken van de politieradar en de politiecomputer. Dit kan gebruikt worden om criminelen op te sporen en om politiemissies te doen.

Taxi's

Taxi's reageren op fluiten als Niko langs de kant van de straat staat. Als de speler een taxi aanhoudt, kan de speler op de kaart een willekeurig punt aanwijzen en daar zal de taxi heenrijden. De speler kan naar een snackbar gaan om iets te gaan eten en als de speler weinig levens over heeft brengt de taxi de speler naar een ziekenhuis. Als de speler in een taxi zit schakelt de camera over naar een first-person view, zodat de speler kan zien waar hij of zij rijdt. Er is ook de mogelijkheid om dit over te slaan en meteen op de bestemming aan te komen tegen extra kosten. Niko kan de taxichauffeur ook het dubbele betalen zodat deze twee keer zo hard rijdt. Het is mogelijk om te schieten vanuit de taxi, maar dan zal de chauffeur uitstappen en wegrennen. Als dit gebeurt voordat de speler aan het einde van zijn of haar rit is, zal de speler niet hoeven te betalen, maar dan zullen taxi-eigenaars de speler herkennen en Niko niet meer toelaten in hun taxi. Ook als Niko een gezocht crimineel is, nemen taxi's hem niet mee.

Communicatie

Met de mobiele telefoon kan de speler SMS-berichten lezen, foto's maken en afspraken in de agenda bekijken/noteren. Als de speler een afspraak maakt via de mobiele telefoon dan komt deze automatisch in de agenda te staan. Niko kan meerdere afspraken tegelijk krijgen, welke hij kan bekijken op de 'Organizer'-lijst in zijn telefoon. Relaties spelen een belangrijke rol in het spel. Die bepalen met wie de speler samenwerkt of juist niet. Alle nummers die de speler op de radio hoort kan hij of zij opvragen door te bellen naar ZiT. Deze zendt dan een sms waarin staat wie de artiest is en hoe het nummer heet. Als de speler 911 belt, kan de speler hulpdiensten vragen die na enkele seconden ter plaatse zullen zijn. Als de speler 911 belt en de speler zit zelf in een hulpdienstvoertuig zal de gewenste hulpdienst als versterking naar de speler toe komen, totdat ze door hebben dat de speler niet bij de echte hulpdienst hoort en dan komen ze achter de speler aan. Bij sommige mensen die in de telefoonboek staan kan de speler meteen kiezen om ze te bellen of ze een baantje hebben of om een activiteit te doen zoals poolen en naar een stripclub gaan.

Beweging op de straat

Het Officiële Playstation Magazine OPM maakte voordat het spel uitkwam al enkele vernieuwingen bekend. Anders dan in de vorige games zullen typische personages zich ook in een passende buurt bevinden en bedelaars zullen ook niet langer in dure sportwagens rijden. Op alle details werd gelet. Als het regent zullen er minder mensen op straat lopen dan wanneer het zonnig is. Paraplu's worden gedragen bij neerslag. Zo zijn er nog een hele reeks vernieuwingen die grondig worden uitgelegd in het OPM.

IGN heeft verteld dat ze een voetganger met boodschappen een tijdje hebben gevolgd of hij ook daadwerkelijk daarmee naar zijn huis ging, maar het bleek dat na een tijdje de man zich omdraaide en weer precies dezelfde route terugliep. Maar, merken ze op, dit zit zo goed verborgen dat de voetgangers toch heel realistisch lijken.

Volgens Sam Houser keren er zo goed als geen personages van oudere GTA-spellen terug, onder andere omdat de meesten immers overleden zijn.